پوست ماهی (ایکتیوز): از علت تا درمان-2025
پوست، یکی از باارزش‌ترین و در عین حال حساس‌ترین اعضای بدن انسان است. هر تغییر کوچک در ساختار یا عملکرد آن، می‌تواند زندگی روزمره فرد را تحت تأثیر قرار دهد. یکی از بیماری‌هایی که از دوران نوزادی تا بزرگسالی ممکن است باعث خشکی شدید، پوسته‌ریزی و زبری پوست شود، بیماری ایکتیوز (Ichthyosis) یا همان پوست ماهی است.
نام این بیماری از واژه یونانی ichthys به معنای «ماهی» گرفته شده، زیرا پوست بیماران ظاهری شبیه به فلس‌های ماهی پیدا می‌کند.
بسیاری از بیماران هنگام شنیدن این نام، اولین سؤالشان این است:
«آیا بیماری پوست ماهی درمان دارد؟»
پاسخ کوتاه این است که ایکتیوز بیماری‌ای مزمن و معمولاً ژنتیکی است، اما با مراقبت‌های تخصصی و روش‌های درمانی نوین، می‌توان تا حد زیادی آن را کنترل و بهبود داد. در کلینیک پوست یاسمن رئیسی، با ترکیب روش‌های علمی، محصولات درمانی اختصاصی و برنامه‌های مراقبتی فردمحور، بیماران مبتلا به ایکتیوز تحت درمان و پیگیری تخصصی قرار می‌گیرند تا کیفیت زندگی‌شان به‌طور چشمگیری بهبود یابد.
همه چیز در مورد بیماری ایکتیوز
ایکتیوز گروهی از اختلالات پوستی است که در آن روند طبیعی لایه‌برداری سلول‌های مرده پوست مختل می‌شود. در نتیجه، پوست به مرور خشک، ضخیم و پوسته‌پوسته می‌شود.
این بیماری ممکن است از بدو تولد همراه فرد باشد (ایکتیوز مادرزادی) یا در طول زندگی به دلایل مختلف مانند بیماری‌های متابولیک یا داروها بروز پیدا کند (ایکتیوز اکتسابی).
شایع‌ترین نوع ایکتیوز
رایج‌ترین نوع این بیماری، ایکتیوز وولگاریس (Ichthyosis Vulgaris) است که معمولاً به‌صورت ژنتیکی منتقل می‌شود. این نوع در حدود یک نفر از هر ۲۵۰ نفر دیده می‌شود و علت آن کمبود پروتئینی به نام فیلگگرین (Filaggrin) در پوست است؛ پروتئینی که در حفظ رطوبت طبیعی پوست نقش مهمی دارد.
علائم بیماری پوست ماهی
علائم بسته به نوع و شدت بیماری متفاوت‌اند، اما معمولاً شامل موارد زیر هستند:
- خشکی و زبری زیاد پوست، به‌ویژه در بازو، ساق و پا
- پوسته‌ریزی ریز یا درشت (گاهی شبیه فلس ماهی)
- احساس کشیدگی یا خارش پوست
ترک‌خوردگی یا ضخیم‌شدن کف دست و پا - تشدید علائم در فصل‌های سرد یا هوای خشک
در نوزادان مبتلا، ممکن است پوست در بدو تولد حالت براق و سفتی به نام «غشای کولودیون» داشته باشد که بعد از چند روز یا هفته می‌افتد.
علت بروز ایکتیوز
در بیشتر موارد، علت اصلی بیماری ژنتیکی است. ژن‌های معیوب باعث می‌شوند پوست نتواند به‌طور طبیعی سلول‌های مرده را از بین ببرد و سد دفاعی آن ضعیف شود.
با این حال، برخی افراد در طول زندگی و به دلایل دیگر هم ممکن است دچار ایکتیوز شوند، مثل:
- کم‌کاری تیروئید یا نارسایی کلیه
- برخی داروها (مثل نیاسینامید یا داروهای ضدسرطان)
- عفونت‌های مزمن
- کمبود ویتامین A یا روی
روش‌های درمان و کنترل بیماری
در حال حاضر درمان قطعی برای اصلاح ژنتیکی این بیماری وجود ندارد، اما می‌توان با روش‌های مؤثر و علمی، پوست را نرم‌تر، سالم‌تر و کم‌پوسته‌تر کرد. هدف درمان، کاهش علائم و حفظ رطوبت پوست است.
درمان‌های رایج
مرطوب‌کننده‌های قوی و تخصصی:
استفاده روزانه از کرم‌های حاوی اوره، گلیسیرین، سرامید و اسید لاکتیک برای نرم نگه‌داشتن پوست و جلوگیری از خشکی.
لایه‌بردارهای ملایم:
کرم‌هایی که سلول‌های مرده را به آرامی جدا می‌کنند و پوست را صاف‌تر می‌سازند.
حمام و روتین مراقبتی:
استفاده از آب ولرم و افزودن روغن‌های مخصوص به آب برای کاهش خشکی پس از حمام.
رتینوئیدها (با تجویز پزشک):
داروهای خوراکی یا موضعی که روند تولید سلول‌های پوستی را تنظیم می‌کنند.
پیشگیری از عفونت‌های پوستی:
ترک‌های پوستی در این بیماران ممکن است راه ورود باکتری‌ها باشند، بنابراین استفاده از کرم‌های محافظ و ضدعفونی‌کننده توصیه می‌شود.
درمان ایکتیوز در کلینیک پوست یاسمن رئیسی
در کلینیک پوستی یاسمن رئیسی، رویکرد درمان ایکتیوز به‌صورت چند‌مرحله‌ای و تخصصی انجام می‌شود:
ارزیابی دقیق نوع بیماری:
از طریق معاینه تخصصی پوست و در صورت نیاز آزمایش ژنتیکی برای تشخیص دقیق نوع ایکتیوز.
تدوین برنامه درمانی اختصاصی:
- استفاده از کرم‌ها و سرم‌های ترمیم‌کننده سد دفاعی پوست
- درمان‌های ترکیبی شامل مزوتراپی آبرسان، پیلینگ ملایم و درمان‌های نوری (فتوتراپی) در موارد خاص
- معرفی محصولات مراقبتی متناسب با نوع پوست و سبک زندگی بیمار
پیگیری منظم و تنظیم برنامه مراقبتی:
وضعیت پوست بیماران به‌صورت دوره‌ای ارزیابی می‌شود تا بهترین نتایج حاصل گردد.
آموزش مراقبت خانگی:
بیماران یاد می‌گیرند چگونه پوست خود را در خانه مرطوب نگه دارند، چه محصولاتی استفاده کنند و چه عواملی را پرهیز نمایند.
سوالات متداول درباره ایکتیوز
بیماری پوست ماهی یا ایکتیوز، گرچه مزمن و ژنتیکی است، اما در صورت تشخیص دقیق و درمان اصولی، می‌تواند به خوبی کنترل شود. استفاده منظم از محصولات مرطوب‌کننده، مراقبت مداوم از پوست و پیگیری پزشکی تخصصی، کلید حفظ کیفیت زندگی در این بیماران است.
در کلینیک پوست یاسمن رئیسی در شیراز، تیم درمانی با بهره‌گیری از دانش علمی روز و تجربه بالینی، برنامه‌ای اختصاصی برای هر بیمار طراحی می‌کند تا علائم خشکی، پوسته‌ریزی و التهاب به حداقل برسد و پوست به نرمی و شادابی طبیعی خود نزدیک شود.
